Anadolu Merkezli Dünya Tarihi-İnsan etkisi
İnsan etkisi
Yüz binlerce yıl, yaban bitkisi toplayarak hayatını idame
ettirebilen insanlar, kimi zaman isteyerek ve bilerek, kimi zaman bilmeden
doğal seçilime müdahale ederek, yaban bitkilerini evcilleştirilebilir hale
getirmişlerdir. Meyve büyüklüğü, tadı, etli olması, yağlılık derecesi ve lif
uzunluğu bilerek istenerek yapılan seçimlerdi. İstenen özellikteki yaban
bitkilerini toplayan atalarımız, bu bitkilerin yayılmasını sağladılar ve
böylece evcilleşme yolunu açtılar.
Bunun yanı sıra, meyve toplayıcılarının anlaşılabilir
tercihler yapmaları ile hiç ilgisi olmayan başka tür değişiklikler de oluştu.
Atalarımız, seçilim koşullarını değiştirdiler. Bunlardan biri tohum saçma
düzeni üzerinde yaptıkları değişikliklerdir. Normalde, yaban buğday ve arpa
taneleri, bir başak üzerinde büyürler ve zamanı geldiğinde de başaklar
kendiliğinden dağılırlar. Toprağa dökülen taneler orada çimlenir. Bazen, bir
gende meydana gelen mutasyon sonucu, başak dağılıp dökülemez. Doğada, bu
mutasyon, o bitkinin üreyememesi yani ölümü demektir. Ancak, işe insan
karışınca, durum değişir. İnsanların topladıkları işte bu mutasyon geçirmiş
başaklardır. Atalarımız, bu mutasyon geçirmiş tohumları eker ve biçerler. Yani,
çiftçiler doğal seçilim yolunu 180 derece değiştirmiş olurlar. Böylece, daha
önce başarılı olan gen, öldürücü gen olur, mutasyona uğramış öldürücü gen de
başarılı gen olur. İnsan, bilmeden doğayı etkileyerek ve doğal seçilime
müdahale ederek, ekilmeye yararlı bir gelişimi elde etmiştir.
İnsanlar, bitkiyi evcilleştirerek, kontrolları altında
yetiştirebilmek için, bilerek veya bilmeyerek, o bitkiyi genetik değişikliğe
uğratmışlardır. Böylece, genetik değişikliğe uğrayan bitki, yaban atasından
farklılaşmıştır. Kuvvetli bir olasılıkla, ilk evcilleştirme, pek ne yapıldığı
farkına varılmadan yapılan bir eylemdir. Karada bulunan ve tarım bitkilerinin
hemen hemen hepsini bize armağan etmiş olan, çiçekli yaban bitki türlerinin
sayısı 200.000 dir. Sayıları bu kadar çok olmasına rağmen, yaban bitkilerinin
pek çoğu yenemez. Bunların ancak birkaç bini insanlarca yiyecek olarak
kullanıla bilinir. Bu birkaç binin de, ancak, birkaç yüzü
evcilleştirilebilmiştir. Bunların da büyük bir çoğunluğu, beslenmemiz açısından
önemli değildir.
Dünyadaki bütün tarım ürünlerinin bizim için en önemli
olanları ise bir düzine türden oluşmuştur. Bu bir düzine tarım ürünü, toplam
üretim hacminin yüzde seksenini oluştururlar. Bunlar: Tahıllardan buğday,
mısır, pirinç, arpa, süpürgedarısı; Baklagillerden soya fasulyesi, kök veya
yumru patates, manyok, tatlı patates; Şeker kaynağı olarak şeker kamışı ve
şeker pancarı; Meyvelerden muzdur. Bu temel yiyecek bitkilerinin hepsi,
binlerce yıl önce evcilleştirilmiştir ve sayıları çok azdır. Daha sonraları,
çok fazla gayret sarf edilmiş olmasına rağmen, başka bir temel yiyecek bitkisi,
ne yazık ki, evcilleştirilememiştir. Bu da, atalarımızın hemen hemen bütün yararlı
(temel) bitkileri evcilleştirdikleri anlamına gelmektedir.
Post A Comment
Hiç yorum yok :